W dniu 10 lipca 2022 r. w parafii rzymskokatolickiej Przemienienia Pańskiego w Czartowcu na Zamojszczyźnie odbyły się uroczystości 100-lecia erygowania tutejszej świątyni przez ks. Mariana Fulmana, biskupa lubelskiego w 1922 r. Mottem obchodów była myśl bł. kardynała Stefana Wyszyńskiego „Kto chce bezpiecznie patrzeć w przyszłość, musi pamiętać nie tylko o teraźniejszości, ale i o tym, skąd ona wyrosła – o przeszłości„. Prymas Wyszyński jako następca biskupa Fulmana wizytował tutejszą parafię 22 września 1947 w ćwierćwiecze jej powołania.
Uroczystości rozpoczął miejscowy proboszcz ks. Jan Borysowski przywitaniem przybyłych gości. Następnie w krótkim przedstawieniu młodzież i dzieci przypomniały historię własnej parafii. Wzruszającym było wkładanie do wazonu ustawionego przed ołtarzem barwnego letniego kwiatu w momencie wymieniania nazwisk miejscowych proboszczów. Na koniec przedstawienia wazon wypełnił się ich kilkunastoma.
Wydarzeniem wieńczącym 100-lecie była suma niedzielna. Mszę św. celebrował biskup ordynariusz zamojsko-lubaczowski ks. Marian Rojek. Poprzedzona była ona poświęceniem przez niego nowego ornatu ufundowanego przez miejscowego parafianina specjalnie na ten jubileusz. Nałożony został na Księdza Biskupa przez koncelebransów, przybyłych specjalnie na tę uroczystość. Znaleźli się wśród nich księża wywodzący się z miejscowej parafii: Wiesław Szewczuk i Andrzej Stawarz, księża Józef Piłat przybyły z Chełma oraz ksiądz Józef Lipski z Lublina. Pośród nich był oczywiście proboszcz parafii Czartowiec ks. Jan Borysowski.
W kazaniu biskup Rojek, w kontekście 100-lecia parafii oraz niedzielnego czytania o dobrym Samarytaninie, nauczał o osiągnięciu zbawienia, do którego najlepszą drogą jest miłość bliźniego, szczególnie tego, nam nie znajomego , którego czasem napotykamy na swojej życiowej drodze, a nad którym nauczanie Chrystusa, choć czasem w bojaźni, każe nam się pochylić.
Po Komunii świętej i modlitwie nastąpiła okoliczność odsłonięcia tablicy pamiątkowej poświęconej ks. Józefowi Czemerajdzie. Był miejscowym proboszczem w latach 1935-1939. Jako kapelan rezerwy został zmobilizowany w czasie agresji Niemiec hitlerowskich na Polskę we wrześniu 1939 r. Nie znamy jego przydziału wojskowego, nie mniej po 17 września został jeńcem Armii Czerwonej. W kwietniu 1940 roku został zamordowany przez sowietów w Charkowie. W obecności zebranych delegat Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich, Ryszard Bożek, odczytał jego pośmiertny awans na stopień majora Wojska Polskiego z dniem 21 czerwca 2022 r. O mianowanie wystąpiło Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich. Następnie Biskup Rojek w krótkim błogosławieństwie przedstawił postać Księdza Męczennika. Obecna rodzina ks. Czemerajdy dokonała odsłonięcia tablicy, a Biskup ją poświęcił. Tablicę ufundowało Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich, za co serdecznie podziękował proboszcz ks. Jan Borysowski. Należy podkreślić, że podziękowania znalazły się pośród innych, dla osób i instytucji, wszystkich, którzy przyczynili się do uroczystego obchodu 100-lecia.
W dalszej kontynuacji jubileuszu Biskup dokonał poświęcenia nowego baldachimu procesyjnego. Ulewa nie pozwoliła wyjść pod nim na procesję, jednak wewnątrz kościoła poprowadzona została adoracja Najświętszego Sakramentu z litanią do Krwi Chrystusa. Procesja miała dojść do odnowionej staraniem parafian jako wotum za 100-lecie parafii pobliskiej kapliczki Matki Bożej. Jej poświęcenie nastąpiło ze schodów przed miejscową świątynią.
Po wydarzeniach religijnych w kościele przedstawiciele miejscowych władz powiatowych i gminnych związanych z pobliskim Łaszczowem i Tyszowcami przekazały proboszczowi Janowi Borysowskiemu gratulacje i okolicznościowe memoriały, życząc parafii i jej społeczności dalszego owocnego bytu.
100-lecie parafii w Czartowcu jest dobrą okazją do przypomnienia skomplikowanych losów miejscowej świątyni i tutejszych terenów. Pierwszy kościół unicki był tu już w wieku XVIII. Obecny pw. Przemienienia Pańskiego został wybudowany w latach 1848-1855 z fundacji Ludwika Rakowskiego. Unici nie dokończyli budowy na skutek kasaty w roku 1875. Świątynię przejęli prawosławni kończąc jej wyposażanie. W r. 1919 kościół został ponownie oddany katolikom. W czasie II wojny światowej parafianie przeżyli ciężkie chwile: w 1939 r. działania wojenne, akcje eksterminacyjne niemieckiego okupanta, terror band Ukraińskiej Powstańczej Armii, pożar plebanii i budynków gospodarczych, w końcu pozbawienie wiernych świątyni w latach 1943-1944. Pomiędzy 1943 a lipcem 1944 kościół ponownie zamieniono na cerkiew prawosławną. Z tutejszej świątyni 10 kwietnia 1944 r. został uprowadzony i zamordowany miejscowy duchowny prawosławny Piotr Ohryzko przez nieznaną grupę. W 2003 r. decyzją soboru Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego ogłoszony został świętym. Uroczystości kanonizacyjne odbyły się w dniach w tym samym roku w Chełmie.
Postacie umęczonych: Józefa i Piotra, w kontekście kazania Biskupa Rojka kierują nas w stronę chrześcijańskiej modlitwy, stałego nawrócenia i pojednania w pokoju.
Wartę honorową pod odsłoniętą tablicą poświęconą ks. Józefowi Czemerajdzie wystawił 3 pułk rozpoznawczy z Hrubieszowa.
Na placu prze kościołem i proboszczówką został posadzony dąb pamięci ks. Józefa Czemerajdy z ustawioną okolicznościową tabliczką. Przy nim, na koniec, zgromadziła się jego rodzina z Chełma.
Relację przygotował Wiesław Czajka
